8 Aralık 2020
/
Rulman Arızaları Sebepleri, Belirtileri ve Önlenmesi
Her rulmanın bir ömrü vardır. Yapılan bir araştırmaya göre, elektrik motorlarındaki rulmanların sadece %34’ü kendi ömrünü tamamladığı ortaya çıkmıştır. %66'sı ise kullanım ömrü tamamlanmadan bir arıza nedeniyle erkenden değiştirilmek zorunda kalmaktadır. Rulmanlar uzun ömürlü, dayanıklı, yüksek güçlü olarak imal edilirler. Ancak rulmanlarda bakımsızlıktan, tedbir alınmamasından, kötü kullanımdan veya yanlış montaj gibi etkenlerden arıza oluşabilmektedir.
Rulmanda Yorulma Belirtisi ve Yol Açtığı Arızalar
Rulmanlar çeşitli nedenlerden dolayı mekaniksel olarak yorulurlar. Bunun belirtileri rulman yüzeyinden parçacıklar kopması şeklinde olabilir. Rulmandaki yuvarlanma elemanları yük taşıyan yüzeyle olan temasında kayma gerilimleri oluşur. Bu gerilmeler yüzeyin belli noktalarında çatlaklar meydana getirir. Bilya gibi yuvarlanma elemanları dönme hareketi esnasında bu çatlakların üzerinden geçtikte parçacıklar koparır. Burada önemli bir nokta da rulmanın dayanabileceği devir sayısı ve rulmanın çalışacağı işletme süresidir. Rulmanın yorulma belirtisi, ortam şartlarına, yüke ve rulmanı oluşturan parçaların mekaniksel dayanımına bağlıdır. Rulmanda oluşan yorulmanın neden olduğu arızalar; pullanma, soyulma, kazınma, sıvanma, aşınma, çatlaklar. Bunların sebepleri de aşırı yüklenme, darbe yükü, sürtünme, eksen kaçıklığı, yüksek hız, yanlış ve yetersiz yağlama, bileziklerin eğimli olması ve yanlış montaj gibi nedenler gösterilebilir.Krepaj
Dönme sırasında ani aşırı ısınma oluştuğunda rulmanın rengi bozulur. Hasar arttıkça bilezikler, döner elemanlar ve kafes yumuşar, erir ve deforme olur. Bunun nedenleri yetersiz yağlama, aşırı yüklenme ve aşırı devir sayısı, iç boşluğun çok küçük olması, mil ve yatağının mekaniksel dayanımının az olmasını sayabiliriz.Rulman Kafesi Hasarı
Rulman kafesi hasarı, kafes deformasyonu, kafesin kırılması veya kafesin aşınması şeklinde olabilir. Bunun nedenleri ise yanlış montaj, yüksek moment yükü, aşırı hız, yetersiz yağlama veya sıcaklık artışı olarak sayılabilir.Pas ve Elektriksel Korozyon
Rulman elektrik akımına maruz kaldığında, yuvarlanma yolu ve döner hareket yapan elemanlar arasındaki temas noktalarında ince yağ tabakasında arklar oluşur. Bu arklarda yanıklara sebep olur. Temas noktaları eriyerek oluk şeklinde kıvrımlar oluşturur. Arkın neden olduğu erime sonucunda bu kıvrımlar krater tarzı bozulmalar meydana getirir. Bu durum pas ve korozyonu oluşturur. Bunu önlemek için rulman üzerinden elektrik akımının geçmesini önlemek gerekir. Bunun için çeşitli devreler tasarlanabilir. Rulmanlar izole edilir. Ayrıca yağlamanın doğru şekilde yapılması gerekir.Montaj Hatalarından Kaynaklanan Arızalar
Rulmanlar yerleştirilirken çok dikkatli yerleştirilmelidir. Çünkü rulmanların takılması ve sökülmesi durumlarında yuvarlanma yollarının döner elemanların yüzeyinde düz ve eksenel çizikler meydana getirir. Bunları önlemek için doğru montajın yanında pres makinesinin kullanımı sırasında oluşan darbelerden kaçınılmalıdır. Sonuç olarak yukarıda belirttiğimiz bazı rulman arıza türleri genelde yetersiz veya fazla yağlama, aşırı yük, aşırı dönüş hızı, küçük iç boşluğunun fazlalığı, döküntü, kir veya su girişi, yatak hassasiyetinin yetersizliği, balanssızlık, kaplin ayarı veya eksenel kaçıklık gibi durumlar nedeniyle meydana gelmektedir.Rulman Arızaları Önceden Tespit Edilebilir mi ?
MCM motor durum izleme teknolojisi ile bu tür mekanik arızaları motordan sadece 3 faz akım-gerilim bilgilerini alarak 3 - 6 ay öncesinden tespit edilebilmektedir. Artesis MCM fan, pompa, kompresör, konveyör gibi elektrik motorları ile sürülen ekipmanları sürekli izleyen, mevcut ve gelişen arızaları aylar öncesinden tespit eden, bir arıza erken uyarı sistemidir. MCM, bunu sadece motorun üç faz akım ve gerilimini ölçerek gerçekleştirir. Ekipman üzerine sensör montajı gerektirmez. Motor Durum İzleme Teknolojisi (MCM), fan, pompa, kompresör, konveyör gibi elektrik motorları ile sürülen ekipmanları sürekli izleyen, mevcut ve gelişen arızaları aylar öncesinden tespit eden, bir arıza erken uyarı sistemidir. MCM, bunu sadece motorun üç faz akım ve gerilimini ölçerek gerçekleştirir. Vibrasyon teknolojisine göre avantajı; vibrasyon teknolojisinde kullanılan sensörlere ihtiyaç olmaması, buna bağlı olan elektronik sistemler pahalı olması ve karışık grafikleri yorumlamak zorunda olunmamasıdır. MCM motor durum izleme teknolojisinin hem kendisi hem de aksesuarları ucuzdur. Sensör tarzı cihazlara gerek yoktur. Sadece motordan 3 faz akım-gerilim bilgisi alınması yeterlidir.Sadece Akım Gerilim Bilgisi Ölçülerek Rulman Arızası Daha Oluşmadan Tespit Edilebilir mi?
Evet edilebilir. MCM teknolojisi hem mekanik (balanssızlık, eksenel kaçıklık, rulman, vb.) hem de elektriksel arızaları (sargı gevşekliği, kısa devre, vb.) tespit eder. Aynı zamanda RMS gerilim, RMS akım, güç faktörü, harmonik distorsiyon gibi elektriksel parametreleri de hesaplar, veri tabanına kaydeder. Artesis MCM teknolojisi, sadece Türkiye'de değil, Amerika'da ve Japonya gibi ülkelerde de kullanılmaktadır. Ürün, “Kestirimci Bakım’da Yaratıcılık ve Basitlik” sağlaması sebebiyle İngiltere’de "The Institution of Engineering and Technology" kurumu tarafından verilen "Innovation in Engineering Awards 2007 – The IET" ödülüne ve TÜBİTAK-TTGV-TÜSİAD teknoloji büyük ödülüne layık görüşmüştür. Rulman arızalarını önlemek için;- Kestirimci bakım ve durum izleme yapılmalı
- Kaliteli rulmanlar ve gres yağı kullanılmalı,
- Rulmanın montajı ve demontajı hatasız yapılmalı,
- Temizliğin, sızdırmazlığın iyi olması,
- Aktarma elemanı ve balans ayarının doğru yapılması gerekir.
